Çoçuk Oyun Alanları Dikkat Edilmesi Gereken Kriterler.

Çocuk oyun alanlarının planlanması sürecinde temel alınması amacıyla belirlenen kriterler literatürdeki verilere dayanarak açıklanmıştır. Yaş grubu Çocukların hareket kapasitesi, fiziksel güç ve objelere olan ilgisi, çocuğun yaşı ve cinsiyetiyle şekillenirken çocukların oyun tercihi de bulundukları yaş gruplarına göre farklılaşmaktadır. Bu bağlamda oyun alanlarının planlanmasında yaş gruplarının dikkate alınması, çocukluğun belirli devrelerinde belirlenen gereksinimlere göre eğlenmesi, dinlenmesi ve temel eğitimi için en uygun koşulların sağlanması açısından önemli ve gereklidir. Bununla birlikte çocuk oyun alanlarının mekânsal özelliklerinin farklı yaş ve cinsiyetten olan çocukların ihtiyaçlarına cevap verebilecek nitelikte planlanması tercih edilir (Ünal 2009; Ayan ve Ulaş 2015).
Konum; Kentlerde çocuklar için oyun alanı olarak tahsis edilecek ve düzenlenecek alanların belirlenmesinde yerleşim bölgelerine yakınlık, etki alanları, ulaşılabilirlik, iklim koşulları, trafik güvenliği ve çevredeki yeşil alanlarla ilişkilendirilebilmesi oldukça önem taşımaktadır (Yılmaz 2010; Duman ve Koçak 2013). Bu bağlamda çocuk oyun alanının kent merkezinden, çevresinde bulunan okullardan ve konut alanlarından kısa sürede ve güvenli bir şekilde ulaşılabilir olması beklenirken (Özgüç 1998) ağır trafik yolları, demir yolları, endüstri alanlarından uzak olması da (Yılmaz ve Bulut 2002) gerekmektedir. Bu tip alanların, açık ve yeşil alanlara yakın olarak konumlanmasının kullanım yoğunluğunu arttıracağı kabul edilmektedir (Grahn ve Stigsdotter 2003; Ayan ve Ulaş 2015).
Büyüklük; Çocuk oyun alanlarının, çok sayıda çocuğun bir arada bulunabilmelerine, serbest ve kurallı oyunlarını (ip ve top oyunları gibi) rahatça oynayabilmelerine ve farklı yaş grupları için çeşitli materyalleri bünyelerinde barındırabilmelerine imkân sağlayacak büyüklükte olmaları önem taşımaktadır (Duman ve Koçak 2013). Bu bağlamda bazı araştırmacılar apartman tipi yerleşim ünitelerinde çocuk oyun alanlarının 1000 m2 ’den büyük olmasını savunurken, bazıları ise çocuk başına 6.5 m2 önererek en küçük çocuk bahçesinin 250 m2 ’den küçük olmaması ve yerleşim büyüdükçe 250-1000 m2 ’ye kadar genişlemesi gerektiğini önermektedirler (Yılmaz ve Bulut 2002). Mevzuat açısından bakıldığında ise kişi başına düşen 10 m2 lik öneri yeşil alan değeri dikkate alınarak, kişi başına yaklaşık 2.114 m2 çocuk oyun alanının önerildiği (Yılmaz ve Bulut 2002) görülmektedir.

Erişilebilirlik;Fiziksel aktivite için tesislerin erişilebilirliği, yoğun katılımın ana belirleyicilerindendir (Sallis vd. 1993; Ayan ve Ulaş 2015). Çocuklar evlerinin yakınındaki çocuk oyun alanlarında oynamayı daha çok tercih etmektedirler (Allen vd. 2013). Çocuk oyun alanı olarak seçilecek yer bütün yaşam birimlerinden, çevresindeki okullardan araçla veya yaya olarak kısa sürede, kolay ve tehlikesizce ulaşılabilir olmalıdır (Yılmaz ve Bulut 2002). Kolay erişilebilirlik çocukların serbestçe ve güvenli şekilde oyun alanına ulaşarak yaşıtları ile iletişim kurmasında etkin rol oynamaktadır (Marauf vd. 2015). Ayrıca oyun alanlarının konut bölgelerine yakın olarak planlanması, ulaşım ve özellikle okul çağı çocuklarının ebeveyn olmaksızın erişebilme kolaylığı nedeniyle kullanımın artmasına ve mevsimsel kısıtlılığın azalmasına yol açar (Özgen ve Aytuğ 1992). Engelli erişimi; Oyun alanları tasarlanırken ekipmanlara engellilerin de ulaşımlarının sağlanması gerekli ve önemlidir. Bu kapsamda tasarımlarda sadece yürüme engelli kullanıcılar için değil görme, zihinsel ve işitme engelliler için de konfor koşulları sağlanmalıdır. Örneğin; görme engelliler için kokulu çiçekler, zihinsel engelliler için rüzgar çanları ve işitme engelliler için doğal hayatı gözleme imkanlarının sağlanması gerekir (Yücel 2005).
Araç yoluna uzaklığı; Çocuk oyun alanlarının erişilebilir olmasının yanı sıra araç yoluna olan uzaklığı da oldukça önemlidir. Oyun mekanına ulaşabilmek için okul öncesi çocuklar, mümkün olduğunca trafik yolu geçmemelidirler. Çünkü araç sirkülasyonu ile kesiştiği takdirde oyun alanlarına giriş tehlike arz edebilir. Bu nedenle oyun alanları yoğun trafikten uzak olmalıdır (Algudah 2003; Ünal 2009).
Güvenlik; Çocuk oyun alanları bir yandan çocukların gelişimi için imkanlar sunarken öte yandan bazı güvenlik problemlerini de beraberinde getirir. Çocuk oyun alanlarının güvenlik elamanı ya da kamera sistemi ile korunması ebeveynler açısından tercih edilir bir durum olmakla birlikte günümüz koşullarında özellikle büyük şehirlerdeki çocuk oyun alanlarında bir gereklilik olarak ortaya çıkmaktadır.
Kuşatma elemanı; Çocuk oyun alanlarında kullanılan kuşatma elemanları güvenlik, mekanları birbirinden ayırma ya da farklı oyun tiplerine imkan tanıyacak nitelikte olmalıdır. Bu bağlamda Yılmaz ve Bulut (2002) çocuk oyun alanlarının gürültüyü izole edici bitkilerle ya da yapısal perdelerle, alçak duvarlarla veya canlı çitlerle sınırlandırılması gerektiğini önermektedir.

Sert zemin yeşil alan oranı; Çocuk oyun alanlarında kullanılan zemin malzemesinin doğal olması yapay olmasına nazaran daha tercih edilir bir durum olmaktadır. Sert zemin olması zorunlu olmayan alanlarda kullanılan yumuşak zemin (çim yüzey) çocuğun oyun oynarken keyif almasını sağlarken, düşmelerde ortaya çıkabilecek yaralanmalara karşı da daha güvenlidir. Jansson (2010) yaptığı çalışmada yeşil alanlara yakın ya da yeşil alana sahip çocuk oyun alanlarının çocukların daha çok ilgisini çektiğini belirtmektedir.

Kaynak:Eser Bilgisi Araştırma makalesi DOI: 10.17474/acuofd.17110 Sorumlu yazar: E.Seda ARSLAN MUHACİR e-mail: esarslan@artvin.edu.tr Geliş tarihi: 03.08.2016 Düzeltme tarihi: 31.10.2016 Kabul tarihi: 21.11.2016 Anahtar kelimeler: Çocuk çocuk oyun alanları planlama ve tasarım kriterleri AHP Keywords: Child playground planning and design criterias, AHP